Bekir; “Bulgaristan’da Türkçeye Talep Azaldı”

Edirne’de Trakya Üniversiteler Birliği tarafından Trakya Üniversitesi Balkan Araştırma Enstitüsü ev sahipliğinde düzenlenen “Balkanlar’da Ana Dili Olarak Türkçe Eğitimi: Güncel Durum ve Sorunlar” paneline Plovdiv Paisiy Hilendarski Üniversitesi’nden katılan Doç. Dr. Harun Bekir, Bulgaristan’daki Türkçe öğretiminin son durumuna dikkat çekti.

Doç. Dr. Harun Bekir, panelde “Bulgaristan’da Demokrasiye Geçiş Sürecinde Türkçe Öğretimi” konusunda sunum yaparken; Bulgaristan’da Türkçeyi seçmeli ders olarak seçen öğrenci sayısının her geçen gün azalmaya devam ettiğini açıkladı.

“EN BÜYÜK AZINLIĞI TÜRKLER OLUŞTURUYOR”

Bulgaristan'da en büyük azınlığı Türklerin oluşturduğunu söyleyen Bekir; “Bulgarcadan sonra ülkede en çok konuşulan dil de Türkçedir. Ülke, birden çok dil barındıran topraklar üzerinde olduğu için dil planlaması ülkenin önemli, açık veya gizli gündemlerinden biridir. Tarih süreci içerisinde çeşitli mücadeleler, dönüşümler, değişimler sonrasında Bulgaristan'daki Türkçeye yönelik dil politikalarıyla ilgili olan farklı yaklaşım örneklerini görmek mümkündür. Bulgaristan'daki dil çeşitliğine ilişkin olarak düzenli olarak güncellenen veri toplama mekanizmaları, nüfus verileri için mevcuttur. Bu veri toplama mekanizmaları, ulusal ve azınlık dili çeşitleri, anadili sorununa dayanarak ele alınmaktadır” ifadelerini kullandı.

“2021 NÜFUS SAYIMINA GÖRE 514 BİN 386 KİŞİNİN ANADİLİ TÜRKÇE”

Bekir, Bulgaristan’da 2021 yılı nüfus sayımı sonuçlarına göre nüfusun yüzde 8,7’sinin, toplam 514 bin 386 kişinin anadilinin Türkçe olduğunun tespit edildiğini belirterek; “Tarih süreci içerisinde Bulgaristan'daki Türkçeye yönelik farklı yaklaşım örneklerini görmek mümkündür. Ancak bu yaklaşımlar, söz konusu ülkede bir kere başladığında her zaman aynı şekilde devam etmemiştir. Günümüz açısından değerlendirecek olursak; Bulgaristan bu dil politikalarının sınıflandırmasında, homojen kategoriye girebilecek bir örnek olarak karşımıza çıkmaktadır. Çünkü Bulgaristan'ın tüm resmi kurumlarında Bulgarca zorunluluğu vardır ve sosyal hayatta da baskın bir dildir. 1950’li yıllarda Türkçe'nin kullanılması teşvik edilmiş, 1960’lı yıllarda baskıcı politikalar başlamış, tek dil yaklaşımları benimsemişti. 1970’li yıllarda başlayan ve 1980’li yılların sonuna kadar takip eden tek dilli yaklaşım sonucu, Türk diline bir problem olarak yaklaşılmıştır. Demokrasi sistemine entegre olma çabaları sırasında ise anadil olarak Türkçe öğretimine bir hak olarak yaklaşılması benimsenmiştir. Bulgaristan, 1989 yılında komünist rejimin yıkılmasıyla birlikte demokrasiye geçiş sürecine girdi. Bu geçiş, ülkenin tüm alanlarında önemli değişiklikleri beraberinde getirdi. Bu süreçte yapılan yasal düzenlemeler de ülkedeki Türk nüfusunun azınlık statüsünde kabul edilmese de etnik, dilsel ve dinsel gruplara mensup kişilerin insan hakları tanınmıştır. Eğitim alanında da önemli reformlar yapılmıştır. Bu reformlar Türkçe'nin ana dili olarak öğretimini de etkilemiştir” dedi.

“TÜRKÇE ÖĞRETİMİ SEÇMELİ VE İSTEĞE BAĞLI KALDI”

Bulgaristan'da 2015 yılından günümüze kadar okul öncesi ve okul eğitim yasasının kabul edildiğini söyleyen Bekir; “Buradaki değişiklikler; ilköğretim sekizinci sınıfa kadar değil, yedinci sınıfa kadar belirlenmiştir. Türkçe öğretimi yine seçmeli ve isteğe bağlı kalmıştır. Ancak burada ders sayısı, okuldan okula değişiyordu. 1 ders sayısından 3 ders sayısına kadar çıkıyordu. Eskiden 4 saat yapılan Türkçe dersleri, bu dönemde bir ders saatiyle yapılıyor. Ne kadar verimli olacağı düşündürücüdür” sözlerine yer verdi.

“AİLE ORTAMINDA BİLE TÜRKÇE YERİNE BULGARCA TERCİH EDİYORLAR”

Bekir, Bulgaristan İstatistik Enstitüsü’nün verilerine dikkat çekerek; “Bulgaristan İstatistik Enstitüsü verilerine göre; 2008-2013 yılları arasında, 2008/2009 öğretim yılında 14 bin 330 öğrenci Türkçe dersi alırken, 2013 öğretim yılında bu 9 bine düşmüştür. Daha sonra 2018/2019 öğretim yılında 6 binin biraz üzerinde kalmıştır. Ancak 2022/2023 ders yılımızda toplam 3 bin 408 öğrenci Türkçe dersi görmektedir. Bu dersi veren Bulgaristan çapında toplam 103 Türkçe öğretmeni kalmıştı. Şehirlerde yaşayan Türk ebeveynleri, aile ortamında bile kendi ana dilleri Türkçe yerine Bulgarca konuşmayı tercih ediyorlar. Buna karşı Bulgaristan'da Türklerin yoğun olarak yaşadığı kırsal bölgelerde yaşayanların büyük bir çoğunluğu, kendi ana dilleri olarak Türkçeyi Bulgarcaya göre daha iyi konuşuyorlar. Ancak nüfusun neredeyse tamamının Türk olduğu köylerde ilkokul birinci sınıfta başlayan öğrencinin Bulgarca konuşamaması veya az konuşabilmesi eğitimsel bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır” dedi.

“TÜRKÇE DERSLERİNE TALEP HER GEÇEN GÜN AZALMAKTA”

Bulgaristan’daki okullarda Türkçe derslerinin seçilmesinde Türkçe öğretmeninin de öneminin büyük olduğunu söyleyen Bekir; “Eğer okul idaresi ve Türkçe öğretmeni arasında uyumlu bir çalışma varsa, Türkçe öğretmeni dersini öğrencilerine sevdirebilmiş ve velileri Türkçe eğitiminin önemini konusunda tercihe bilinçlendirebilmişse, seçmeli derslerden birini Türkçe olarak belirlemesinde veli ve okul idaresi arasında bir sorun yaşanmamaktadır. Ancak sınıf öğretmeni ve okul idaresi Türkçe yerine başka bir dersin seçmeli ders olarak okutulmasını isterse, velileri ve öğrencileri bu yönde tercih yapmaya teşvik etmektedirler. Bulgar eğitimciler, evde konuşulan Türkçe'nin yeterli olduğunu, çocuğun kendi sosyal ortamında ana dilini kendi öğrenebileceğini, öğrencilerin daha az başarılı oldukları zorunlu bir ders ya da bir Batı dilinin seçmesinin, onların eğitimleri için daha önemli ve doğru olduğunu söyleyerek velileri tercih yapmaya yönlendirmektedir. Bu yanlış yönlendirmeler sonucunda Bulgaristan örgün eğitimdeki Türkçe derslerine olan talep gün geçtikçe azalmakta ve bu durum Türkçe'nin gramer temelli öğrenilmemesi sonucunu doğurmaktadır” ifadelerine yer verdi.

“TÜRKÇE OKUMAK İÇİN BAŞVURAN SAYISI 3 BİN 400’E DÜŞTÜ”

Bekir, Bulgaristan'da Türkçeye yönelik uygulanan dil planlaması ve politikalarının, Avrupa Birliği azınlık politikalarına ilişkin söylemlere uymadığının ortaya çıktığını söyleyerek; “Bulgaristan eğitim sisteminde ana dili olarak Türkçe öğretimine başlandığı 1992/1993 yılında Türkçe okumak için dilekçeyle başvuran öğrenci sayısı ortalama 98 binken; 2022/2023 öğretim yılında 3 bin 400’e düşmüştür. Dil, insan duygu ve düşüncelerini başka insanlara aktarmak için kullanılan sihirli ve mucizevi bir araçtır. Bu aracın değerini bilmek, o aracı kullanan insanlar için önemlidir. Çünkü değer bilmek, o dilli kullanmak ve onu canlı tutmak için uygun şartlar yaratmaktır. Sorunun siyasi boyutu dışında önemli sorunlar da vardı. İki dillilik konusu, hem eğitim çevrelerinin, hem de anne babaların çok yabancı olduğu bir konudur. İki dillilik konusunda anne babaların bilinçlendirilmesi gerekmektedir” diye konuştu.

UĞUR AKAGÜNDÜZ